۱۴۰۲؛ سال تشدید شکاف‌های ارزشی و هنجاری
تاریخ انتشار: ۲۱ فروردین ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۵۰۴۰۸۲
حسین نوری‌نیا: یکی از محورهای توسعه هر جامعه‌ای میزان نظم و پایداری اجتماعی که نشان از انسجام اجتماعی اعضای آن جامعه دارد. نظم اجتماعی دارای ابعادی است که دو بعد آرمانی یا ارزشی و هنجاری یعنی وجود آرمان‌ها و هنجارهای مشترک مورد توجه تمام جامعه‌شناسان بوده است. اعضای هر جامعه حول آرمان یا آرمان‌های مشترک قواعد و هنجارهایی را تعریف و بر مبنای آن عمل می‌کنند و روابط و سرمایه اجتماعی خود را سامان می‌دهند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
می‌دانیم که هنجارها اموری ازلی و ابدی نیستند و در سیر زمان و هرماه با تحولات اجتماعی و حتی تغییرات نسلی رفته رفته تغییر می‌کنند. حتی رسوم کهن نیز در سیر حیات خود با تغییراتی مواجه می‌شوند و رنگ و بوی امروزین به خود می‌گیرند.
در میان هنجارهای اجتماعی، عرف و قانون پرکاربردترین هستند و زندگی روزمره را سامان می‌دهند. در این میان عرف به جهت خصوصیت غیررسمی و انعطاف‌پذیری بیشتر و اتکای به خرده‌فرهنگ‌ها راحت‌تر تن به تغییر می‌دهد و حتی تفاوت‌های هنجاری در جامعه کلان به راحتی پذیرفته می‌شود. ولی قانون به دلایل گوناگون در مقابل تغییر مقاومت بیشتری دارد: یکی فرایند تدوین و تصویب آن و دیگری اتکای اجرای آن به نظام سیاسی. به عبارتی، نظام سیاسی در تدوین قانون با یکسان‌انگاری تمام خرده فرهنگ‌های موجود در حوزه عملکردی‌اش دو نکته را مد نظر قرار می‌دهد: یکی ضرورت‌های نظم اجتماعی و دیگری ضرورت‌های پایداری و دوام خود. از این رو، قوانین مصوب، کم و بیش، مایه‌هایی از تقویت و پایداری قدرت مسلط را نیز در خود نهفته دارد. برای همین، ساختارهای سیاسی بویژه در نظام‌های اجتماعی دسترسی محدود(به قول ویرث)، در مقابل تغییرات اجتماعی به سختی نرمش نشان می‌دهند. بی‌توجهی نظام سیاسی به تحولات اجتماعی و تغییرات رخ داده در نظام اجتماعی موجب گسستگی نظام سیاسی از نظام اجتماعی و ایجاد شکاف بین این دو و سستی پیوندهای میان‌شان می‌شود.
جامعه ایران، جامعه‌ای به مراتب پویا و در حال تغییر بوده است. در چهل سال اخیر با وجود تغییرات نسلی گسترده که دارای دلایل بسیار گوناگون است، در ابعاد ارزشی و هنجار تغییر کرده است. این تغییر بیش از هر چیز خود را در تنوع سبک‌های زندگی و پذیرش اجتماعی این سبک‌ها نشان می‌دهد. این در صورتی است که نظام سیاسی هنوز نتوانسته است با این تغییرات همراه شود. هر چند نظام سیاسی در برخی از حوزه‌ها مانند توزیع ثروت از ارزش‌های خود عدول کرد و از اصل ۴۴ تفسیری دیگر ارائه داد و با بنگاه‌های خصولتی و توزیع نابرابر رانت بر نابرابری‌های اجتماعی افزود _ که آن فرایند ناخواسته به تغییرات اجتماعی سرعت داد_ ولی در مقابلِ بخشی دیگر از زندگی اجتماعی که با ارزش‌های مقبول نظام سیاسی بویژه در حوزه سبک زندگی همخوانی ندارد، مقاومت به خرج داد و حتی برای حفظ آن‌ها قوانینی به تصویب رساند تا بتواند با آن قوانین جامعه را آن گونه که می‌پسندد، تراش دهد. اما متأسفانه آن قوانین از همان ابتدا با تأخر و عقب‌ماندگی نسبت به تغییرات نظام اجتماعی همراه بودند و از همان ابتدا با مقاومت اجتماعی رو به رو شدند. قانون مربوط به ماهواره چنین بود و به سختی به زمین خورد. قانون مربوط به حجاب هر چند تا زمانی از سوی جامعه پذیرفته شده و مردم در رفتار خود با نظام سیاسی همراه بودند، اما رفته رفته شکاف و فاصله شکل گرفت و اکنون به اوج خود رسیده است. این تغییر در حوزه‌های ارزشی نیز رخ داده است. اگر برای نظام سیاسی، همچنان مبارزه با استکبار جهانی یکی از ارزش‌های اصیل است، برای بخش قابل توجهی از مردم رنگ و بوی خود را از دست داده و «زندگی آزاد و بی دغدغه» در کانون ارزش‌های اجتماعی نشسته است. اگر برای نظام سیاسی، زندگی مذهبی واجد ارزش برتر است، جامعه، رنگین کمانی از زندگی را پیش پای اعضای خود گذاشته و از وابستگی‌های مذهبی کاسته است. برای همین اکنون، جامعه بیش از گذشته خواهان آرامش و رفاه و آینده‌ای روشن و بی دغدغه و به رسمیت شناختن انتخاب‌های گوناگون در سبک زندگی و گریزان از مبارزه و ارزش‌ها و هنجارهای ایدئولوژیک است. جنبش اجتماعی سال پیش که ناشی از همین تعارض‌های ارزشی و هنجاری بین نظام اجتماعی و نظام سیاسی و مقاومت نظام سیاسی در مقابل تغییرات اجتماعی بود، اکنون به عنوان موتور سرعت بخش به این تغییرات عمل می‌کند. نوع رفتار نظام سیاسی در هفته‌های آغازین سال جاری و پافشاری بر مواضع پیشین و در پیش گرفتن نوعی دیگر از سخت‌گیری، موجب انطباق ارزش‌ها و هنجارهای نظام اجتماعی با نظام سیاسی نمی‌شود، بلکه بر سرعت آن موتور خواهد افزود و شکاف ارزشی و هنجاری را تشدید خواهد کرد. تشدید این شکاف با مقاومت نظام سیاسی و بدون همراهی آن با جامعه، به تضعیف بیش از پیش سرمایه اجتماعی آن خواهد انجامید. برای بازسازی سرمایه اجتماعی تُنک و ضعیف، باید راهی دیگر در پیش گرفت. با جامعه همراه شد و تغییرات آن را به رسمیت شناخت.
۲۱۶۲۱۶
کد خبر 1752845منبع: خبرآنلاین
کلیدواژه: تجمعات اعتراضی انتخابات ۱۴۰۲ توسعه پایدار قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نظام سیاسی نظام اجتماعی نظم اجتماعی تعارض ها جامعه ای ارزش ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۵۰۴۰۸۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تأثیرات گوناگون تغییرات اقلیمی بر زندگی انسان
تغییر اقلیم پدیده‌ای است که بر اثر افزایش دمای کره زمین یا همان گرمایش جهانی ایجاد می‌شود. گرمایش جهانی خود پدیده‌ای است که به دنبال صنعتی شدن کشورها و به سبب افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای به‌ویژه گاز دی‌اکسیدکربن در جو به وجود آمده است. شاید در دنیای امروز بتوان گرمایش جهانی و پدیده تغییر اقلیم ناشی از آن را از شرایطی که برای زیست پیرامون ما ایجاد کرده است، بهتر درک کرد. بشر این روزها به دلیل بارش‌های سیل‌آسا، خشکسالی‌های متعدد و آتش‌سوزی‌های جنگلی گسترده، سرما یا گرمای ناگهانی و کاهش بارش برف بیش از هر زمان دیگری طعم تلخ تغییرات اقلیم را چشیده است.
تغییر اقلیم نشان‌دهنده تغییرات غیرعادی در اقلیم درون اتمسفر زمین و پیامدهای ناشی از آن در قسمت‌های مختلف کره زمین است. در محیط های شهری تغییرات اقلیمی مشاهده شده تاثیراتی بر سلامت انسان، معیشت و زیرساخت‌های کلیدی گذاشته است. مخاطرات متعدد اقلیمی و غیر اقلیمی بر شهرها، سکونتگاه‌ها و زیرساخت‌ها تأثیر می‌گذارند و گاهی اوقات با هم همزمان و موجب افزایش خسارت می‌شوند. امواج گرمایی در شهرها با افزایش رویدادهای آلودگی هوا تشدید و عملکرد زیرساخت‌های کلیدی محدود شده است. پیامدهای مشاهده شده بر ساکنان شهری که از نظر اقتصادی و اجتماعی به حاشیه رانده شده‌اند مانند سکونتگاه‌های غیررسمی متمرکز است. زیرساخت‌هایی مانند سیستم‌های حمل و نقل، آب، فاضلاب و انرژی توسط رویدادهای حدی در معرض خطر قرار گرفته‌اند که منجر به خسارات اقتصادی، اختلال در خدمات و تأثیرات رفاهی می‌شود.
تمامی اثرات نامطلوب اقتصادی منتسب به تغییرات اقلیمی از جمله رویدادهای اقلیمی با شروع آهسته و شدید، به‌طور فزاینده‌ای همچنین برخی از اثرات مثبت اقتصادی در مناطقی با تقاضای انرژی کمتر و بهرمندی از مزیت‌های نسبی در بازارهای کشاورزی و گردشگری شناسایی شده‌اند. آسیب‌های اقتصادی ناشی از تغییرات اقلیمی در بخش‌های در معرض اقلیم، با اثرات منطقه‌ای بر کشاورزی، جنگلداری، شیلات، انرژی و گردشگری و از طریق بهره‌وری نیروی کار در فضای باز شناسایی شده است. برخی از رخدادهای اقلیمی شدید مانند طوفان‌های استوایی رشد اقتصادی را در کوتاه مدت کاهش داده‌اند.
عوامل غیر اقلیمی از جمله برخی الگوهای سکونتگاهی و مکان‌یابی زیرساخت‌ها به قرار گرفتن بیشتر دارایی‌های در معرض خطرات شدید اقلیمی کمک کرده‌اند که منجر به افزایش میزان تلفات می‌شود. معیشت افراد از طریق تغییرات در بهره‌وری کشاورزی، تأثیرات بر سلامت انسان و امنیت غذایی، تخریب خانه‌ها و زیرساخت‌ها و از دست دادن دارایی و درآمد، با تأثیرات نامطلوب بر جنسیت و برابری اجتماعی تحت تأثیر قرار گرفته است.
بر اساس گزارش سازمان هواشناسی کشور، اقلیم و تغییرات شدید اقلیمی به‌طور فزاینده‌ای باعث مهاجرت در همه مناطق می‌شود. ناامنی غذایی حاد مرتبط با سیل و خشکسالی و سوء تغذیه در آفریقا و آمریکای مرکزی و جنوبی افزایش یافته است. تغییرات اقلیمی از طریق جابجایی و مهاجرت غیرارادی ناشی از رویدادهای شدید (حدی) اقلیمی و اقلیم، آسیب پذیری را ایجاد کرده است و تداوم می‌بخشد.
منبع: ایسنا
باشگاه خبرنگاران جوان اجتماعی محیط زیست
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان